شپش سر، یکی از مشکلات رایجی است که بسیاری از افراد به‌ویژه افرادی که در خانواده خود کودک دارند، با آن روبه‌رو هستند زیرا شپش سر در كودكان (سنين مدارس ابتدايي) شايعتر است. این موجودات کوچک به راحتی به پوست سر و موها چسبیده و به شدت خارش و ناراحتی ایجاد می‌کنند. اگر به دنبال راههای درمان فوری شپش هستید، مقاله‌ای که در ادامه از دکتر مهناز شکروی می‌خوانید، علاوه بر بررسی فرآیند ایجاد شپش سر، تأثیرات ناخواسته آن بر روی سلامت مو و پوست انسان به تفصیل مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت.
شپش سر چیست؟
شپش‌ها حشرات کوچک بدون بالی هستند که در میان موهای سر انسان‌ها زندگی و از خون کف سرشان تغذیه می‌کنند. شپش موی سر مشکل شایعی در میان انسان‌ها به خصوص کودکان است و به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود و انتشار پیدا می‌کند.
شپش به رنگ قهوه‌ای متمایل به زرد یا تقریبا خاکستری و به اندازه دانه‌های موجود بر روی توت فرنگی است. این حشره ماده چسبنده‌ای را تولید می‌کند که در نهایت باعث چسبیدن تخم شپش به ریشه مو خواهد شد. آیا شپش در تابستان هم وجود دارد؟ بله. در این فصل شیوع بیشتری هم دارد.
گاهی خلاص‌شدن از دست این حشرات کوچک با دردسرهای فراوانی همراه خواهد بود. نیش شپش می‌تواند کف سر کودکان را دچار خارش کند و گاهی زخم ناشی از این نیش منجر به عفونت خواهد شد. عکس شپش سر را در تصویر زیر می‌بینید. به شپش سر پدیکولوز (Pediculosis) هم می‌گویند.
فایده شپش چیست؟ گفته می‌شود که در بزاق این حشره، مواد ضدانعقاد وجود دارد و باعث جلوگیری از لختگی خون می‌شود. در نتیجه، مشکلی مانند سکته مغزی رخ نمی‌دهد. بااین‌حال، مشکلات و عوارض ناشی از این حشره موذی بسیار بیشتر از فوایدش است.
علائم و نشانه‌های آلودگی به شپش سر چیست؟
خارش پوست سر بارزترین علامت شپش سر است، اما این علامت به تنهایی به معنی آلودگی به شپش سر نیست. سایر موارد شایع‌تر، مانند شوره سر و اگزما، نیز می‌توانند باعث خارش پوست سر شوند.
گاهی ممکن است بدون خارش آلوده به شپش باشیم. گاهی اوقات چند هفته بعد آلودگی به شپش خارش شروع می‌شود.
علائم و نشانه‌های شپش سر عبارتند از:
- خارش پوست سر
- در برخی افراد خارش شدید سبب قرمزی و تحریک پوست سر و گاهی اوقات پشت گردن می‌شود.
- احساس خزیدن: اغلب فرد احساس می‌کند که چیزی روی مو یا پوست سرش حرکت می‌کند.
- دیدن شپش: مشاهده حشره شبیه دانه‌های کنجد قهوه‌ای روشن که روی مو، پوست یا لباس حرکت می‌کند.
- یافتن تخم شپش (رشک): تخم‌ها زرد، قهوه‌ای یا خرمایی و به اندازه سر سوزن هستند که به مو چسبیده‌اند.
- تورم گره‌های لنفاوی گردن
- عفونت چشم
شپش از چه چیزی به وجود می‌آید؟
شپش انگل حشرات است. این بدان معناست که شپش‌ها برای زنده ماندن باید از بدن زنده دیگری تغذیه کنند. منبع غذای آن‌ها خون انسان است که از بدن یا پوست سر شما می‌گیرند. شپش‌ها نمی‌توانند پرواز کنند، در هوا نیستند و نمی‌توانند در آب دور از میزبان خود زندگی کنند. پس شپش‌ها از یک بدن به بدن دیگر منتقل می‌شوند.
بیشتر بچه‌ها در مقطع پیش دبستانی و دبستان که از فاصله نزدیک با هم بازی می‌کنند، مستعد شپش موی سر هستند. همچنین خانواده این افراد در فصل بازگشایی مدارس به شدت در معرض شپش موی سر قرار دارند.
به علاوه تمام افرادی که با یکدیگر کار می‌کنند یا افرادی که در باشگاه، استخر و سالن‌های ورزشی به هم نزدیک‌اند، در معرض این شرایط قرار دارند. در واقع اگر یک فرد در چنین جایی به شپش موی سر مبتلا باشد، به احتمال زیاد بقیه افراد نیز درگیر خواهند شد.
راههای انتقال شپش سر
شپش سر به روش‌های زیر از فردی به دیگری منتقل می‌شود:
- کلاه، شال و روسری مشترک
- برس و شانه مو
- گیره و تل مو
- هدفون
- بالشت و متکا
- حوله‌ها
- روکش مبل و صندلی
اگر لباس‌ها با هم در یک محل نگه‌‌داری شوند، می‌توانند عامل انتقال غیرمستقیم شپش باشند. چه کسانی بیشتر درگیر شپش می‌شوند؟ کودکان. در مدارس و کودکستان‌ها کلاه و شال کودکان در کنار هم آویزان می‌شود و این می‌تواند راهی برای انتقال آلودگی باشد. حیوانات خانگی مانند سگ و گربه نقشی در انتقال و پخش‌کردن آلودگی شپش موی سر ندارند.
شپش سر را چگونه از بین ببریم؟
شاید قبل از شروع درمان شپش سر این سوال در ذهن شما پیش بیاید که «شپش از چی بدش میاد». شپش از هر چیزی که به آن بچسبد، آن را از مو جدا کند یا مانع رسیدن اکسیژن به آن شود بدش می‌آید. چند روش درمانی برای از بین بردن شپش وجود دارد و تقریبا همه‌ی آن‌ها باید در ۲ مرحله انجام شوند تا از نتیجه مطمئن شوید. فاصله‌ی ۲ مرحله‌ی درمان بین یک هفته تا ۹ روز است تا اگر تخم‌های شپش بالغ شده باشند هم از بین بروند. در ادامه چند روش درمانی موثر و رایج را توضیح می‌دهیم.
درمان دارویی
قویترین داروی ضد شپش داروهای شیمیایی است که پزشک می‌تواند برای شما تجویز کند. شامپوی ضد شپش را می‌توانید بدون نسخه‌ی پزشک از داروخانه تهیه کنید اما برای استفاده از داروهای دیگر باید حتما به پزشک مراجعه کنید. فراموش نکنید که نباید هم‌زمان از ۲ دارو استفاده کرد و استفاده‌ی بیشتر از زمان تجویز شده هم آسیب‌زا است.
درمان غیر دارویی
اگر به دنبال روش درمانی جایگزین با داروها هستید از یک شانه‌ی شپش دندانه دار یا شانه‌ی کک برای از بین بردن شپش استفاده کنید. شانه‌ی ضد کک را می‌توانید از فروشگاه‌های مخصوص حیوانات خانگی تهیه کنید. قبل از شروع موهایتان را به روغن زیتون آغشته کنید. این کار باعث می‌شود شپش‌ها به شانه بچسبند و از بین موها خارج شوند. شانه زدن را به روش زیر انجام دهید:
شانه زدن را از پوست سر شروع کنید و تا انتهای مو ادامه دهید.
هر ۲ تا ۳ روز یک بار این کار را انجام دهید تا زمانی که دیگر هیچ نشانه‌ای از شپش نداشتید آن را ادامه دهید.
روش تمیز کردن خانه از شپش
برای تمیز کردن خانه از شپش نیازی به سمپاشی ندارید. شپش بیشتر از چند روز بیرون سر شما زنده نمی‌ماند پس می‌توانید با خیالی آسوده کارهای زیر را انجام دهید تا خانه‌ی شما عاری از هر گونه شپشی شود:
لباس‌ها و ملافه‌ها را در آب داغ ۵۴ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر بشویید و با اتوی داغ خشک کنید.
برس‌ها، شانه‌ها و تمام لوازمی که با مو ارتباط دارند را در آب داغ ۵۴ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه خیس کنید.
تمام وسایل، فرش، موکت و زمین را با جاروبرقی تمیز کنید.
آیا برای درمان شپش سر باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در شرایط عادی نیازی به مراجعه به پزشک نیست. اما اگر درمان‌های بدون نسخه جواب نداد، یا نشانه‌هایی از عفونت دیده شد، با پزشک خود تماس بگیرید. علائم عفونت عبارتند از:
- تب
- زخم‌هایی که روی سر به وجود آمده و التیام نمی‌یابند.
- درد یا حساسیت روی سر
- قرمزی یا تورم روی پوست سر
